Voogdij is een term voor de afspraken die je maakt voor de dagelijkse verzorging en het vermogensbeheer van je minderjarige kinderen als je hier zelf niet meer toe in staat bent. Het gezag over je kinderen is iets waar je misschien niet over nadenkt maar het is wel van groot belang om hierover na te denken. Dit is iets waar je onder gelukkige omstandigheden misschien makkelijk over praat maar bij een scheiding is dit zeker een punt wat aan de orde moet komen. De afspraken over het gezag over minderjarige kinderen is iets wat zeker terug moet komen in het ouderschapsplan. Met betrekking tot het formuleren van de afspraken van voogdij bestaat er echter wel een veel voorkomend misverstand. Dit misverstand gaan we uit de weg helpen door het antwoord op de vraag te geven hoe je voogdij voor je kinderen regelt.
Verschil tussen gezamenlijk gezag en ouderlijk gezag
De term “gezag” komt heel vervelend over maar als ouder van minderjarige kinderen heb je het wel. De juridische term beschrijft de rechten en verplichting om als ouder het minderjarige kind (of kinderen) op te voeden en te verzorgen. Een echtscheiding verandert niets aan deze regel. Je maakt als stel hierbij een stap van een echtpaar naar een ouderpaar, zonder dat het gezag verandert. Je kunt immers nog altijd samen voor de opvoeding van je kinderen zorg dragen. Er is in dit geval logischerwijs sprake van “gezamenlijk gezag”. De afspraken hierover worden vastgelegd in het ouderschapsplan. Hierbij wordt er onderscheid gemaakt tussen een verzorgende- en een niet verzorgende ouder die nog altijd samen het gezag hebben.
Naast gezamenlijk gezag kennen we ook het ouderlijk gezag. Het verschil tussen gezamenlijk gezag en ouderlijk gezag zit in het feit of beide ouders het gezag kunnen voeren. Op het moment dat een van de ouders niet in staat is om voor het gezag zorg te dragen, is er sprake van ouderlijk gezag. Bij de volgende situaties kan dit het geval zijn:
- In geval van overlijden van de ouders
- In geval van psychische stoornis
- Op het moment dat lichamelijke kwalen het onmogelijk maakt om voor de kinderen te zorgen
- Bij een verslaving aan alcohol of drugs
- In geval van detentie
Wat is voogdij?
Onder de term “gezag” valt nog een optie en dat is voogdij. Op het moment dat beide ouders niet in staat zijn om voor het gezag (we blijven voor de duidelijkheid dit vervelende woord maar even gebruiken) zorg te dragen, moet deze taak worden uitgevoerd door anderen. Deze opvoedkundige- en verzorgende taken kunnen worden overgelaten aan een ander persoon (of andere personen) maar ook een rechtspersoon (dus een instantie) kan deze taak overnemen. In deze situatie is er sprake van “voogdij”.
Gezag over kinderen, wat houdt dat in?
Als je trotse ouders wordt van een kindje, heb je uiteraard het beste met deze kleine kruimel voor. Je doet er alles voor om een mooie toekomst voor de kleine te creëren. Het is goed om hierbij ook aan het meest vervelende scenario te denken en dat is als jij/jullie niet meer zelf voor je zoon of dochter kunnen zorgen. Om zeker te weten dat de kleine in die situatie in goede handen is, kun je vastleggen wie het gezag over je kinderen krijgt. Je legt dus vast wie de voord wordt van je kind of kinderen. Als je hiervoor de bereidheid van de geschikte persoon of personen polst is de kans heel groot dat je de vraag: ”Gezag over kinderen, wat houdt dat in?” als wedervraag krijgt.
Gezag heeft juridisch gezien betrekking op het burgerlijk handelen van een minderjarige als het beheren van het vermogen van een minderjarige. Dit wil zeggen dat je de plicht krijgt toegewezen om een minderjarig kind te verzorgen en op te voeden. Je draagt de verantwoordelijkheid voor het lichamelijk- en geestelijk welzijn van het kind en de ontwikkeling van de persoonlijkheid.
Verschillen tussen gezag en voogdij
Gezag en voogdij heeft alleen betrekking op minderjarige kinderen. Zodra het kind de volwassen leeftijd heeft bereikt wordt het (wettelijk gezien) geacht om op eigen benen te staan. Er zijn diverse verschillen tussen gezag en voogdij te benoemen. Als er sprake is van gezag, zijn de ouders (of een van hen) belast met de uitvoerende taken met betrekking tot het opvoeden van de minderjarige kinderen. In geval van voogdij is het echter niet vanzelfsprekend dat de voogd deze taken moet uitvoeren. Deze persoon heeft het recht om de verzorging en opvoeding aan anderen over te laten maar draagt hier wel de verantwoordelijkheid over. Een voogd wordt geacht om overeenkomstig naar diens financiële vermogen de opvoedkundige- en verzorgende taak uit te voeren maar hoeft zelf niet op te draaien voor de extra kosten die hiervoor gemaakt moeten worden.
Misverstand over het vastleggen van voogdijschap bij echtscheiding
De afspraken met betrekking tot het gezag over de kinderen van de ouders worden vastgelegd in een ouderschapsplan. Hierin kunnen ook de scenario’s worden afgesproken bij onvoorziene situaties. Onze Scheidingsprofs merken wel regelmatig dat er een groot misverstand is over het vastleggen van voogdij bij een echtscheiding of beëindiging van een geregistreerd partnerschap. In tegenstelling tot wat veel scheidende stellen denken, is het niet mogelijk om in een echtscheidingsconvenant een geldige voogdijregeling op te nemen.
In het echtscheidingsconvenant wordt daarentegen wèl het ouderlijk gezag vastgelegd.
Dit komt omdat een voogdijregeling in veel gevallen een testamentair karakter heeft. Deze bepalingen moeten verplicht notarieel worden vastgelegd. Voogdij kan alleen maar ontstaan na beslissing van de rechter of door een opgesteld testament . Voor de volledigheid is het goed te vermelden dat het bij een testamentaire voogdij niet mogelijk is om een rechtspersoon (een instelling) als voogd aan te wijzen. Dit is immers een beslissing die alleen een rechter kan nemen. Deze beslissing zal genomen worden als de aangewezen voogd besluit om het voogdijschap niet te aanvaarden of hiertoe niet in staat is. Een voogd krijgt dit recht dus toegewezen maar er is géén sprake van automatisme. In dat geval zal de rechter kijken naar een andere optie. De rechter zal ook een voogd aanwijzen als beide gescheiden ouders een andere voogd hebben aangewezen. In dat geval is er sprake van datieve voogdij. Het is uiteraard te hopen dat het allemaal niet zo ver hoeft te komen.